Οι αγχώδεις διαταραχές είναι από τις πιο διαδεδομένες, επίμονες, περιοριστικές και δαπανηρές ψυχιατρικές παθήσεις, ωστόσο συχνά υποδιαγιγνώσκονται και τα άτομα με αγχώδεις διαταραχές δεν υποβάλλονται στην κατάλληλη θεραπεία. Οι αγχώδεις διαταραχές είναι ιδιαίτερα διαδεδομένες, με παγκόσμιες εκτιμήσεις που κυμαίνονται από 3,8 έως 25% σε όλες τις χώρες, ενώ δεδομένα για άτομα με χρόνιες παθήσεις αναφέρουν ποσοστά επικράτησης έως και 70%. Τα τελευταία χρόνια ευτυχώς έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος τόσο στην κατανόηση, όσο και στη θεραπεία των συμπτωμάτων που σχετίζονται με τις αγχώδεις διαταραχές με καινοτόμους μη φαρμακευτικούς τρόπους παρεμβάσεις, όπως η άσκηση, να έχουν κερδίσει μεγάλη δημοφιλία. Η αλήθεια είναι πως ο τομέας των αγχωδών διαταραχών είναι ένας από τους πιο συναρπαστικούς τομείς της σύγχρονης ιατρικής.
Συμπτωματολογικά οι αγχώδεις διαταραχές χαρακτηρίζονται συνήθως από υπερδιέγερση, έντονη ανησυχία και διαταραχές στον ύπνο. Σχετίζεται με τα γνωστά σε όλους μας συναισθήματα άγχους ωστόσο σε πολύ μεγαλύτερο κλίμακα- με εξουθενωτικό αντίκτυπο στην καθημερινή λειτουργία, την ποιότητα ζωής και την ευημερία των ανθρώπων. Οι υποτύποι των αγχωδών διαταραχών μπορεί να εκδηλωθούν με διαφορετικά συμπτώματα και περιλαμβάνουν:
- τη γενικευμένη αγχώδη διαταραχή (GAD)
- κοινωνική αγχώδης διαταραχή
- διαταραχή κρίσης πανικού
- τη διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD)
- τις ειδικές φοβίες
- την αγοραφοβία
- τη διαταραχή άγχους αποχωρισμού
- Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
Συμπληρωματικά, είναι αρκετά ανησυχητικά τα ευρήματα που συσχετίζουν τις αγχώδεις διαταραχές με παράγοντες αυξημένου κινδύνου του καρδιαγγειακού συστήματος1,3, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, υψηλότερο ποσοστό καρδιαγγειακών παθήσεων και πρόωρη θνησιμότητα. Τα άτομα με αγχώδη διαταραχή έχει φανεί ότι παρουσιάζουν έως και 52% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρδιαγγειακή νόσο από τον γενικό πληθυσμό1.
Οι αγχώδεις διαταραχές συνήθως αντιμετωπίζονται χρησιμοποιώντας αντικαταθλιπτικά ή κατασταλτικά φάρμακα, γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT) ή συνδυασμούς θεραπευτικών επιλογών.
Αυτές οι παραδοσιακές προσεγγίσεις ενδέχεται να είναι αποτελεσματικές στη μείωση των συμπτωμάτων της αγχώδους διαταραχής, αλλά έως και ένας στους 3 ασθενείς δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία1,3, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε διακοπή της αντιμετώπισης και σε επιδεινωμένα αποτελέσματα στη συνολική λειτουργικότητα. Υπάρχουν επίσης οικονομικά εμπόδια στην αποτελεσματική παροχή αυτών των τύπων θεραπείας, ιδιαίτερα σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος1.
Η άσκηση μπορεί να είναι μια εναλλακτική ή ενισχυτική λύση για άτομα με αγχώδεις διαταραχές και θα πρέπει να θεωρείται μια τεκμηριωμένη επιλογή και αποτελεσματική παρέμβαση στη βελτίωση των συμπτωμάτων χρόνιου άγχους, καθώς δρα μέσω μιας σειράς διαφορετικών φυσιολογικών και ψυχολογικών μηχανισμών οι οποίοι περιλαμβάνουν:
- ρύθμιση των αποκρίσεων στο στρες μέσω του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων ή της κυκλοφορίας των γλυκοκορτικοειδών
- ενίσχυση νευρογενών διεργασιών που είναι σημαντικές για τη σωστή λειτουργία του εγκεφάλου
- βελτίωση της λειτουργίας του ιππόκαμπου, μιας περιοχής του εγκεφάλου που συμμετέχει στη ρύθμιση των αποκρίσεων στο στρες. Έχει φανεί ότι η άσκηση μπορεί να βελτιώσει τον όγκο του αριστερού ιππόκαμπου1.
- βελτίωση ανοχής στο άγχος και καλύτερης διαχείρισης συμπτωμάτων μέσω της εξοικείωσης με τη φυσιολογική σωματική διέγερση που επιφέρει η άσκηση (πχ ταχυκαρδία)
- αύξηση αυτοεκτίμησης και απομάκρυνση από αρνητικές ανησυχίες για την αυτοαντίληψη
Οι νεότερες θεραπευτικές προσεγγίσεις μας καλούν να επικεντρωθούμε περισσότερο στον ρόλο των παρεμβάσεων στον τρόπο ζωής, όπως η σωματική δραστηριότητα, ο ύπνος και η διατροφή στη θεραπεία ψυχικών διαταραχών (Firth et al., 2020). Παράλληλα, βελτιώνουν την υγεία του καρδιαγγειακού συστήματος και τη συνολική σωματική υγεία των ατόμων με αγχώδεις διαταραχές που συχνά είναι επιβαρυμένη και παραμελημένη.
Ερευνητικά αποτελέσματα έχουν αναδείξει σημαντική μείωση των συμπτωμάτων άγχους σε ασθενείς με διαταραχή πανικού που ακολουθούν δομημένη άσκηση και συγκεκριμένα τρέξιμο.
Η βελτίωση αποδόθηκε στη διεγερτική δράση του τρεξίματος, που εκθέτει τους ασθενείς στο αίσθημα παλμών, την εφίδρωση, την ταχεία αναπνοή και άλλες παρόμοιες επιδράσεις4. Έτσι ο ασθενής εξοικειώνεται και αποκλιμακώνει σωματικά συμπτώματα που προκαλούνται από την άσκηση και προσομοιάζουν τα συμπτώματα της διαταραχής από την οποία πάσχει.
Όσον αφορά την αερόβια και μη αερόβια άσκηση, τόσο οι αερόβιες όσο και οι μη αερόβιες φυσικές δραστηριότητες που έχουν μελετηθεί επιτυγχάνουν παρόμοιες και σημαντικές μειώσεις του ανεξέλεγκτου άγχους4.
Επιπλέον, στους ασθενείς με αγχώδεις διαταραχές προτείνεται η «συνταγογράφηση» της άσκησης με ένα έντυπο πλάνο, ενώ βοηθητικά μπορεί να είναι τα γραπτά ή ηλεκτρονικά μηνύματα κινήτρων και παρακίνησης, τα οποία επιδρούν πιο αποτελεσματικά σε σχέση με την κατά πρόσωπο, λεκτική παρακίνηση προς την άσκηση4.
Αν και φαίνεται ότι τα αγχολυτικά αποτελέσματα της άσκησης είναι μικρότερα σε σύγκριση με τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα για κλινικές αγχώδεις διαταραχές, η άσκηση μπορεί να είναι ευεργετική ως συμπληρωματική θεραπεία. Χρειάζεται ακόμη μελλοντική έρευνα για να διερευνηθούν οι παράγοντες που επηρεάζουν το βαθμό της αποτελεσματικότητα της άσκησης, όπως η συχνότητα, η ένταση, η διάρκεια των συνεδριών και ο τύπος της άσκησης και τα χαρακτηριστικά του ασθενή3.
- Kandola A, Vancampfort D, Herring M, Rebar A, Hallgren M, Firth J, Stubbs B. Moving to Beat Anxiety: Epidemiology and Therapeutic Issues with Physical Activity for Anxiety. Curr Psychiatry Rep. 2018 Jul 24;20(8):63. doi: 10.1007/s11920-018-0923-x. PMID: 30043270; PMCID: PMC6061211.
- Stubbs B, Vancampfort D, Rosenbaum S, Firth J, Cosco T, Veronese N, Salum GA, Schuch FB. An examination of the anxiolytic effects of exercise for people with anxiety and stress-related disorders: A meta-analysis. Psychiatry Res. 2017 Mar;249:102-108. doi: 10.1016/j.psychres.2016.12.020. Epub 2017 Jan 6. PMID: 28088704.
- Ramos-Sanchez CP, Schuch FB, Seedat S, Louw QA, Stubbs B, Rosenbaum S, Firth J, van Winkel R, Vancampfort D. The anxiolytic effects of exercise for people with anxiety and related disorders: An update of the available meta-analytic evidence. Psychiatry Res. 2021 Aug;302:114046. doi: 10.1016/j.psychres.2021.114046. Epub 2021 Jun 11. PMID: 34126464.
- Jayakody K, Gunadasa S, Hosker C. Exercise for anxiety disorders: systematic review. Br J Sports Med. 2014 Feb;48(3):187-96. doi: 10.1136/bjsports-2012-091287. Epub 2013 Jan 7. PMID: 23299048.
ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΦΩΤΕΙΝΟΥ